Cumhuriyet Halk Partisi (CHP) Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer, hazırladığı 2022 Basın Özgürlüğü Raporu’na nazaran, 2022’nin çabucak hemen her ayında en az 50 gazeteci hâkim karşısına çıktı. Rapora nazaran, 2022’de 30 gazeteci tutuklandı, 18 gazeteci de hücuma uğradı.
CHP Eskişehir Milletvekili Utku Çakırözer, 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü’nde, hazırladığı 2022 Basın Özgürlüğü Raporu’nu paylaştı. Çakırözer’in hazırladığı rapora nazaran, 2022’nin çabucak hemen her ayında en az 50 gazeteci hakim karşısına çıkarken, Seyahat Davası, 25 Kasım protestoları ile 1 Mayıs üzere 10’dan fazla kitlesel protesto, yürüyüş ve basın açıklamasında 100’ün üzerinde gazetecinin haber takibi engellendi, gazeteciler fizikî şiddete maruz kaldı. Gazeteciler 505 sefer hakim karşısına çıkarken, 30 gazeteci tutuklandı, 80 gazeteci gözaltına alındı, 18 gazeteci taarruza uğradı.
Raporda gazetelere tazminat cezaları ve tekzip yağdığını televizyon kanallarının karartıldığını belirtildi. Raporda, 2022’ye damga vuran bir diğer gelişmenin de ‘Dezenformasyonla mücadele’ münasebeti ile getirilen fakat gazetecilerin yanı sıra yurttaşların basın ve söz özgürlüğünü engelleyen unsurlar nedeniyle ‘sansür yasası’ olarak bilinen kanunun yürürlüğe girmesi olduğu kaydedildi.
2022’de yolsuzluk, usulsüzlük, rüşvet haberlerinin yanı sıra ‘yurt dışına giden yazılımcılar’ ile gazeteci derneklerinin hazırladığı ihlal raporlarına da erişim mahzuru geldiği belirtildi.
“2023’te sansürü bitireceğiz!”
Çakırözer, “Gazetecilere baskı, sansür, engelleme, tehdit bitmiyor! Gazeteciler haberleri, yazıları toplumsal medya paylaşımları nedeniyle işsiz bırakılıyor, tehdit ediliyor, yargılanıyor, tazminat cezalarına çarptırılıyor, hapsediliyor. Politikler şikayet ediyor gazetelere, televizyonlara ceza yağıyor, davalar açılıyor! Televizyon kanalları karartılıyor. 10 Ocak Çalışan Gazeteciler Günü’nde kelamımız söz: 2023 yılında tüm bu baskı ve sansürün bittiği, gazetecilerin özgürce mesleklerini yapabildiği bir Türkiye’yi kuracağız” dedi.
Rapora nazaran, 2022 yılında yaşanan basın özgürlüğü ihlalleri şöyle:
“2022’nin birinci ayında TELE1’de katıldığı bir programdaki sözleri nedeniyle hakkında “Cumhurbaşkanına hakaret” teziyle soruşturma açılan gazeteci Sedef Kabaş tutuklandı. 49 gün cezaevinde kalan Kabaş, 35 bin TL manevi tazminat ödemeye mahkum edildi.
Libya’da şehit olan MİT mensubunun cenazesi hakkındaki haber ve paylaşımları nedeniyle yargılandıkları davada gazeteciler Barış Pehlivan, Murat Ağırel ve Hülya Kılınç haklarında verilen cezaların mutlaklaşması üzerine tutuklanarak cezaevine gönderildi. Pehlivan ve Ağırel birebir gün, Kılınç ise bir gün sonra tahliye edildi.
Gazeteci İbrahim Haskoloğlu da 8 günlük tutukluluğun akabinde tahliye edildi.
Haziran ayında Diyarbakır’da gözaltına alınan 21 gazeteciden 16’sı tutuklandı. Gazeteciler cezaevinde 7’nci ayını tamamlarken, iddianameleri hala hazırlanmadı.
Aralarında Uğur Dündar, Memduh Bayraktaroğlu, İsmail Saymaz, Can Ataklı’nın da bulunduğu onlarca gazeteci ve müellif mahpus ve tazminat cezalarına mahkum edildi.
“Gazeteciye ‘sansür yasası’ tutuklaması”
Bitlis Gazeteciler Cemiyeti Lideri Sinan Aygül sonrasında düzeltme yaptığı toplumsal medya paylaşımı nedeniyle ‘yanıltıcı bilgiyi alenen yayma’ suçlamasıyla tutuklandı. ‘Dezenformasyon yasası’ olarak isimlendirilen yasa kapsamında tutuklanan birinci gazeteci olan Aygül, bir hafta tutukluluğun akabinde hür bırakıldı.
Belgeselci Sibel Tekin de çekimlerinde polis aracını görüntülediği gerekçesiyle terör suçlamasıyla tutuklandı.
“Silahlı hücum, baskın…”
Kayseri’de Deniz Postası TV binası 50 kişilik küme tarafından basıldı. Ordu Taraf Gazetesi sahibi Osman Şahin’in ofisini de şikayet üzerine polis bastı.
Gözaltı, atak, polis engeli
2022’de de gazeteciler gözaltına alındı, haber takibinde polis manisi ile karşı karşı kaldı. Rusya’nın Ukrayna işgali sırasında yaptığı yayınlarla tanınan Ukraynalı Gülsüm Khalilova da Türkiye’de gözaltına alınan gazeteciler ortasında yer aldı.
1 Mayıs kutlamaları, Seyahat protestoları, Onur Yürüyüşü, 1 Eylül Dünya Barış Günü, 25 Kasım Bayana Şiddetle Uğraş Günü ile Cumartesi Annelerinin duruşmaları, Adalet Nöbeti, İran’lı Mahsa Amini’nin vefatını protesto üzere toplumsal olayları ve siyasi partilerin basın açıklamalarını takip eden 100’ün üzerinde gazeteci polis tarafından ve birçoklarında şiddet kullanılarak engellendi.
Gazetecilerin adliyelerde bile haber takibi engellendi, adliye basın odası Gasp Ofis Amiri tarafından basıldı.
Gazetecilerin yangın haberlerini takip etmesine dahi müdahale edildi. Gaziantep Organize Sanayi Bölgesi’ndeki bir halı fabrikasında çıkan yangın ile Sivas’ta bir binada çıkan yangını takip eden gazeteciler engellendi.
Beykoz Tokatköy’de ‘kentsel dönüşüm’ yıkımları, Çekmeköy Kışlası’ndaki ağaç kıyımını görüntüleyen ve reaksiyonları takip eden gazeteciler engellendi, atağa uğradı.
Gazeteci Alican Uludağ AYM’de yapılacak yeni üye merasimine davet edilmesine karşın, İrtibat Başkanlığı’nca uygulanan ambargo nedeniyle merasimi takibi engellendi. Adalet Bakanı Bekir Bozdağ’ın basın toplantısında FOX TV muhabirininin sorusuna müdahale edildi.
Asgari Fiyat Tespit Kurulu toplantısını takip etmek isteyen pekçok gazeteci de yetkililer tarafından engellendi.
“Hedef gösterme, tehdit, konut baskını”
Hiranur Vakfı kurucusunun 6 yaşındaki kızını imam nikahı ile evlendirmesini haberleştiren gazeteci Timur Soykan toplumsal medyada amaç gösterildi.
Sözcü gazetesi muhabiri Sayime Başçı’nın konutuna temelsiz ihbar sonucu polis baskını yapıldı. Polis koçbaşıyla konutun kapısını kırdı.
Türkiye’nin konuştuğu cemaat yurdunda intihar eden Enes Kara’nın haberini yapan Elazığlı gazeteci Faik Akgün işinden oldu, tehdit edildi.
“Gazeteciye TBMM de yasaklı”
TGS temsilcisi Sibel Hürtaş da sansür maddesine yönelik basın açıklaması nedeniyle TBMM’ye alınmadı.
Cumhurbaşkanlığı Bağlantı Başkanlığı 1975’ten bu yana basın kartı sahibi olan gazeteci Tuğrul Eryılmaz’ın daima basın kartını iptal etti.
KKTC’deki basın kuruluşlarında vazife yapan kimi gazetecilere Türkiye’ye giriş yasağı konulduğu ortaya çıktı. Gazeteciler N-82 kodu münasebet gösterilerek ülkeye alınmadı.
“Caydırıcı ceza yok, failler korunuyor…”
Gazetecilere yönelik tehdit ve ataklarda caydırıcı yaptırım uygulanmaması da, gazetecilere yeni hücumların önünü açtı.
Halk TV programcısı Levent Gültekin’e Bakırköy’de 25 kişinin sopalı hücumuyla ilgili davada mahkeme sanıkların “sosyal bağlarını dikkate alarak” cezada indirime gitti. 11 ay mahpus cezası verilen sanıklar bir gün dahi cezaevinde kalmadı.
Katıldığı bir televizyon programında gazetecileri tehdit eden AKP’li Kozlu Belediye Liderine yalnızca bin 380 lira isimli para cezası verildi.
“Tazminat ve tekzip yağdı…”
Yıl uzunluğu gazeteler ve gazeteciler ağır tazminat davaları, hukuksuz tekzip kararları ile de sindirilmek istendi. Bu dava ve tekziplerin tamamına yakınının AKP’li siyasetçi, bakan ve milletvekilleri ile onların yakınları tarafından açılması, gönderilmesi de dikkat çekti.
Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan’ın eski avukatı hakkındaki savlara ait yazılar nedeniyle gazeteciler Barış Terkoğlu ve Can Bursalı ile Independent Türkçe’ye, 100’er bin liralık manevi tazminat davası açtı. Sözcü muharriri Yılmaz Özdil hakkında 1 milyon TL’lik tazminat davası açıldı.
Erdoğan’ın damadı Selçuk Bayraktar, gazeteci Tatlı Payzın ve Halk Tv’ye Kelamım Var programına katılan konuğa soruları nedeniyle 150 bin TL’lik tazminat davası açtı. Bayraktar tekrar kendisi ve şirketi hakkında çıkan haberler nedeniyle Yeni Hayat gazetesi ve gazeteci Sedat Yılmaz, BirGün ve muhabiri İsmail Arı hakkında yüzbinlerce liralık davalar açtı.
SADAT, Kozmik gazetesi ve gazeteci Yusuf Karadaş’a köşe yazısı nedeniyle 25 bin TL manevi tazminat talebiyle dava açtı.
“Belgeli haberlere para cezalarıyla gözdağı”
Sözcü Müellifi Çiğdem Toker büsbütün dokümanlı ‘İBB’den Vakıflara Hizmet Raporu’ başlıklı yazısı nedeniyle 30 bin lira tazminat cezasına mahkum oldu.
Kastamonu Üniversitesi Rektörü’nün akrabalarını işe yerleştirdiğine ait Sayıştay Raporlarını haberleştiren Evrensel’e 10 bin lira tazminat cezası verildi.
Cumhuriyet gazetesine ‘AKP’nin kişilik ve saygınlığına atakta bulunduğu’ gerekçesiyle 100 bin liralık manevi tazminat davası açıldı. Kişisel Verileri Koruma Kurulu da AKP İstanbul Milletvekili Ravza Kavakçı hakkındaki haberler ile ilgili gazeteye 30 bin lira idari para cezası verdi.
Serhat Albayrak isminin dahi geçmediği haberle ilgili Birgün’e mahkeme kararıyla tekzip yayımlatırken, ‘Berat Albayrak’ın Borsadaki A takımı’ haberi nedeniyle de gazeteye bir ayda iki kere manşet haberleri üzerinden tekzip gönderildi.
Yeni ceza münasebeti: CİMER şikayeti…
Gazetecilere yönelik baskıda dikkat çeken bir diğer gelişme ise, gazetecilere CİMER şikayeti ile soruşturulmalar açılması oldu. Sözcü muhabiri Erdoğan Süzer’in Resmi Gazetede yayımlanan Hazine yerlerinin özelleştirme yoluyla satılacağı ilanı ile ilgili haberi CİMER’e şikayet edildi. Süzer hakkında soruşturma açıldı, söze çağrıldı.
AYM ‘ihlal’ dedi, BİK ambargoyu kaldırmadı!
Basın İlan Kurumu karara karşın gazeteleri cezalandırmaktan vazgeçmedi! 2019 yılından bu yana Üniversal ve Yeni Asya gazetelerine ilan verilmezken, Evrensel’in ilan ve reklam hakkı 2022’nin Ağustos ayında tümüyle kesildi. Karara ait gazetenin yaptığı itirazlar da reddedildi.
Milletvekillerinin Meclis’te verdiği soru önergelerine ait haber yapan gazetelerden de Basın İlan Kurumu savunma istedi.
Kriz vurdu, kapanmalar geldi!
Ekonomide yaşanan kriz, kağıt, baskı masraflarındaki artış gazetelerin sayfa sayısının azaltmasına neden oldu. 21 yıllık ŞOK gazetesi ile 32 yıllık Dergah dergisi maliyetler nedeniyle kapandı. Yeniçağ gazetesi de ulusal yayıncılıktan bölgesel yayıncılığa geçti. Anadolu’da da mahallî gazeteler sayfa sayılarını azaltmak zorunda kaldı.
Türkü söylemek de, doktora şiddet haberi de cezalı…
Yılın her ayında RTÜK gerçekleri aktaran televizyon kanallarına ceza yağdırdı. RTÜK üyesi İlhan Taşçı’nın hazırladığı rapora nazaran, 2022 yılında Halk TV, TELE 1, KRT TV, Fox TV ve Flash TV’ye toplam 17 milyon 335 bin lira fiyatında 54 defa cezai yaptırım uyguladı. Üst Şura TGRT, Beyaz TV ve ATV’ye de toplam 1 milyon 674 bin lira meblağında 4 ceza verdi. A Haber, Ülke TV, Kanal 7 üzere televizyon kanallarına rastgele bir ceza verilmedi.
RTÜK’ün Görkemli Anılar programında Cemo türküsünün seslendirilmesi nedeniyle Halk TV’ye verdiği yayın durdurma cezası ile Doktor Ekrem Karakaya’nın öldürülmesine ait yaptığı yayın nedeniyle Tele1’e ceza vermesi dikkat çekti.
Siyasilerin açıklamalarını yayınlamak da suç oldu!
Muhalefet partisi başkanlarının açıklamalarının yayınlanması ile muhalefet milletvekillerinin katıldığı programlarda yaptığı açıklamalar da ceza gerekçesi oldu. CHP lideri Kemal Kılıçdaroğlu’nun TÜRGEV ve Ensar vakıflarından ABD’ye aktarılan paralarla ilgili açıklamasını yayınlayan Tele 1, KRT, Halk TV ve Flash TV’ye ceza verildi.
Basın özgürlüğüne yeni tehdit: Bant daratlma
Kasım ayında İstanbul Taksim’de meydana gelen terör saldırısının akabinde RTÜK kanallara yayın yasağı getirirken, Taksim’deki akın sonrası toplumsal medyaya erişim de kısıtlandı. BTK’nın bant daraltma kararı ile toplumsal medya platformlarına 10 saat boyunca erişilemedi. TBMM’de BTK’nın bant daraltma kararı için Meclis araştırması isteyen önergesi AKP ve MHP oylarıyla reddedildi.
‘”Yazılımcılar gidiyor’ demek bile yasak”
Etkin Haber, Yeni Demokrasi, Umut Gazetezi, Gazete Karınca, Avrupa Haber’inde ortalarında bulunduğu onlarca internet sitesi, onlarca kere erişime engellendi.
“Erişim yasağı yetkisine sahip kurum sayısı 20’yi aştı”
Haberlere ve haber sitelerine erişim yasakları sürerken, Meclis’ten geçen Tüketiciyi Muhafaza Kanunu’nda yapılan düzenleme ile erişim engelleme yetkisi verilen kurumlara Ticaret Bakanlığı’na bağlı Reklam Kurulu da eklendi. Böylelikle erişim yasağı yetkisine sahip kurum sayısı 20’yi aştı. Bu kurumlar ortasında Spor Toto, Futbol Federasyonu, Diyanet İşleri Başkanlığı da bulunmakta.”